Pleidooi voor de wetenschap
Ik heb een nogal blind vertrouwen in de traditionele wetenschap. Juist zou ik dat niet noemen, aangezien de wetenschap vandaag per definitie niet meer traditioneel is. Ik doe dan ook mijn uiterste best om mijn intuïtief up to date te blijven. Maar waar ik het graag wil over hebben is pseudo-wetenschap, astrologie, religie, homeopathie, telepathie, waarzeggerij, zielsleer, … Ik ben het voorbije jaar verschillende mensen tegengekomen die in één of meerdere van deze dingen geloven. Op zich niet echt vreemd, denkt u misschien, maar voor mij was het nogal een groeiproces. Ik ben opgegroeid in een humanistisch, sterk vrijzinnig milieu en heb nooit ervaren wat het is om in iets hogers, groters te geloven.
Tegenwoordig moet ik met mensen praten die 'hun' geloof op hetzelfde niveau zetten als 'mijn' wetenschap. "Het is een keuze die ieder voor zich moet maken en het ene is op geen enkele manier beter dan het andere".
Ik was natuurlijk gechoqueerd. Ware het niet dat er op een bepaalde manier waarheid in die zin zit. Laten we even aannemen dat de enige maatstaf van het leven geluk is. Als geloof in een godsdienst mij gelukkiger maakt dan geloof in de wetenschap, dan is er verder niets dat mij kan weerhouden voor het eerste te kiezen. Die maatstaf is trouwens ook iets waar je zelf voor kiest. Mijn absolute maatstaf is waarheid, maar waarom zou dat voor iedereen zo zijn.
Er ontstaat echter een groot probleem:
In deze wereld leven, bewegen, handelen wij op basis van onze persoonlijkheid. Die persoonlijkheid krijgt vorm dankzij onze overtuigingen. Als die overtuigingen deels gestoeld zijn op pakweg de astrologie, zullen er in mijn handelen en in mijn omgang met anderen ook elementen van de astrologie zitten. Als ik blind in de newtoniaanse mechanica geloof zal ik aannemen dat een basketbal terugkaatst door de wet van actie-reactie en niet doordat de bal bezield is.
Het lijkt mij wel belangrijk dat we handelen op basis van de juiste overtuigingen en niet alleen op basis van deze die ons gelukkig maken. Als het geloof in een godsdienst die mij dicteert om mezelf op te blazen me gelukkig maakt, ben ik niet goed bezig.
Een extreem geval, ok. Wie in de intimiteit van zijn eigen woonkamer gelooft dat de wereld uit chocolade bestaat (en niet in zijn tv gaat beginnen bijten) doet in feite niemand kwaad. Maar we kunnen wel zeggen dat hij ongelijk heeft, op basis van de wetenschap. Niemand zal ook betwijfelen dat deze man ongelijk heeft. Op net dezelfde manier gelooft iedereen blind in de wetenschap als het op elementaire geneeskunde aankomt.
Waarom dan zo'n vijandigheid tegenover het wetenschappelijke denken?
Een populair argument is dat de wetenschap alle magie uit het leven zou halen. Alles wat leuk, verrassend, mooi, origineel, … is verdwijnt als je er een verklaring achter gaat zoeken.
Ik geloof niet in een ziel. Ik denk dat de mens bestaat uit organisch materiaal en niet meer dan dat. Het bewustzijn komt tot stand door chemische en elektrische reacties in de hersenen. Een patroon van vurende neuronen zorgt ervoor dat ik nadenk over wat ik vandaag zal eten. Uit onderzoek is trouwens gebleken dat wanneer we een bepaalde handeling uitvoeren of iets denken, of iets zeggen, er steeds een bepaald stuk van de hersenen actief wordt (dit wil zeggen dat er daar meer vurende neuronen aanwezig zijn dan ergens anders). Als ik bijvoorbeeld naar iets kijk is de visuele schors, achteraan de hersenen, actief.
Wanneer ik verliefd word, komt dat door een samenspel van een groot aantal factoren: visuele stimuli, hormonen, herinneringen, huidige gemoedstoestand, … Al die dingen zijn te herleiden tot vurende neuronen: ja of neen, 1 of 0, net als bij een computer.
So What?
Zorgt het besef dat mijn verliefdheid pure chemie is er dan voor dat ik plots niet meer verliefd ben? Neen. Ik ben verliefd en ik heb de gevoelens die ik heb, ongeacht hoe die tot stand komen. Verliefdheid, creativiteit, originaliteit, impulsiviteit zijn juist de meest fantastische dingen aan de mens en ze zullen er nog steeds zijn als we doorhebben hoe ze in elkaar zitten.
Ik heb een drang om te weten hoe alles in elkaar zit en ik vind niet dat er dingen zijn waar je moet afblijven. Er is geen eindpunt waarop we alles zullen doorhebben. Er zullen altijd mysteries blijven bestaan om te willen ontrafelen.
Een voor de hand liggend punt misschien, maar dankzij wetenschap en de op wetenschap gestoelde technologie leven we langer, begrijpen hoe de wereld in elkaar zit, kunnen we bellen naar elkaar, kan een totaal onbekend persoon zijn mening aan iedereen vertellen. De voordelen zijn eindeloos.
We maken de wereld kapot, maar dankzij wetenschappers weten we op welke manier we dat doen, zodat we ons gedrag kunnen goedmaken.
Even wat concreter nu.
De astrologie stelt dat alle mensen die in een bepaalde maand geboren worden dezelfde algemene eigenschappen hebben. Een ram is bijvoorbeeld dominant. Ik vind dit een heel griezelige visie. Het houdt in dat ik altijd voorbestemd geweest ben dominant te worden omdat mijn ouders op een bepaald moment in juli op een bepaalde plaats besloten hebben om een kind te maken. Mijn opvoeding, of mijn vrije wil of mijn genen hebben daar niets mee te maken. Alleen de verbinding van een paar sterren die op het moment dat ik geboren werd aan de hemel stonden bepalen wie ik (in grote lijnen) ben. De concrete invulling mag ik – hoera!!! – zelf bepalen. Dan vraag ik me af of er al relaties zijn stukgelopen omdat weegschaal en boogschutter niet bij elkaar passen.
Je moet je ook eens afvragen wie de horoscopen schrijft in de krant. Is dat een soort orakel of gewoon een freelancer die elke dag in zijn onderlijveken achter de computer zit en kijkt of de maagd nog niet genoeg miserie gehad heeft deze week.
Je kan zelfs een complete beschrijving van jezelf krijgen tot op het exacte uur van je geboorte. Nog griezeliger. Het houdt in dat je voorbestemd bent die persoon te worden van bij dat bewuste uur. Je leven beteren is dan ook niet meer mogelijk.
En dan zou de wetenschap geen ruimte geven voor vrije wil en creativiteit?
Over homeopathie weet ik niet genoeg om het volledig af te breken. Wat ik meen ervan te verstaan is dat er een minieme fractie van de ziekte wordt genomen en dat die enorm aangelengd wordt tot er ongeveer allen maar water in zit. In feite zou een verklaring van de werking ervan gevonden kunnen worden, maar er bestaat geen enkel geloofwaardig onderzoek dat de werking bevestigt. Er is natuurlijk ook het placebo-effect, maar dat heeft niets met homeopathie te maken. Ik kan ook gewoon beginnen stellen dat smarties alles genezen en dan kan ik rijk worden. Bovendien zijn smarties lekkerder dan homeopathische snoepjes.
Alle mensen die in een bepaalde godsdienst geloven raad ik ten zeerste 'The God Delusion' van Richard Dawkins aan. Hij houdt, naar mijn mening, rekening met elk argument dat je ten voordele van godsdienst zou kunnen gebruiken.
Een daarvan is dat veel mensen troost zouden halen uit het feit dat er een God bestaat die hen graag ziet. Ze gaan naar de hemel na hun dood, als ze maar braaf zijn (of genoeg mensen vermoorden).
Zever!
Als je beseft dat er geen God zit te wachten daarboven kan je tenminste ten volle van je veel te tijdelijke leven hier genieten. Je staat alleen in de gigantische kosmos, dat wel, maar alle verantwoordelijkheid ligt bij jezelf en je hebt zelf je gehele leven onder controle, ipv het in teken te zetten van een geloof in iets dat in een boek staat. Een boek dat trouwens meerdere malen zichzelf tegenspreekt en door 88 mensen geschreven, vertaald, hertaald en herschreven werd.
Ik vind het ook spijtig dat God alleen zijn aanwezigheid wil laten blijken via persoonlijke ervaringen. Dat moet zo, want als we weten dat hij bestaat is het geen geloofsartikel meer en het is net via geloof dat je in hemel komt. Daar is over nagedacht. En het komt ook allemaal zo mooi uit. Ik vraag me vaak af hoe het er daar op die concilie waar het christendom zowat gevormd is, aan toe ging. De gebroeders Grimm zijn er niets bij.
De bedoeling is dat je gelooft zonder vragen te stellen en dat je gehoorzaamt aan die meneer daar die in de plaats van God mag spreken. Als God, via die meneer, zegt dat homo's vuil zijn dan zal jij homo's vuil vinden, onderdrukken en uitsluiten. Als je gedurende je leven niets gedaan hebt dat die meneer verboden heeft of wel maar er veel spijt van hebt (maar dan wel écht hé, want als je liegt ziet God dat) dan mag je naar de hemel alwaar je je eeuwig mag gaan vervelen.
Leef eens gewoon nu! We lossen dat hemel-helprobleem wel op als het zich stelt.
